Το έλατο και η καθιέρωσή του ως χριστουγεννιάτικο δένδρο

Όλες αυτές τις γιορτινές μέρες που μας συντροφεύεις, έτσι όπως στέκεις αγέρωχο, στην στολισμένη γωνιά του σαλονιού, περνούν από το μυαλό μου περασμένα χρόνια, μακρινά, λησμονημένα, αλλά με πιο μεγάλη γλυκύτητα και ευαισθησία στις καρδιές όλων, πιο φτωχικά ίσως, αλλά πιο αληθινά και αγνά, όπως ήταν και οι άνθρωποι τότε!
Σκέψεις, αναμνήσεις, επιθυμίες, νοσταλγία φέρνουν πάντα αυτές οι ημέρες, συναισθήματα που σμίγουν με την χαρά και την προσδοκία για καλύτερες στιγμές, πιο ανθρώπινες, πιο συντροφικές, πιο ειλικρινείς!
Και έτσι όπως στέκεις, δεν χορταίνω να σε καμαρώνω στολισμένο, λαμπερό, με τα άπειρα φωτάκια σου να τρεμοπαίζουν ανάμεσα στα κλαδιά και με την φάτνη κρυμμένη σχεδόν, στη βάση σου, σαν μια ταπεινή αναπαράσταση της γέννησης Του.
Δεν θα ήθελα όμως η ζωή σου να είναι τόσο σύντομη και η μαγεία κι η αγνή φυσική ομορφιά σου, να χάνεται με τον μαρασμό των κλαδιών σου!
Θα ήθελα να στέκεις εκεί όλο τον χρόνο, να μυρίζω το ρετσίνι σου, να καμαρώνω την θωριά σου και εσύ να με υποδέχεσαι την ώρα που επιστρέφω κατάκοπη απ’ την δουλειά μου, όταν η διάθεσή μου είναι στα τάρταρα…..Να μου χαρίζεις χαρά και συντροφιά, με τα μικρά φωτάκια σου που αναβοσβήνουν, σαν την ζωή που πάει κι έρχεται, σαν την στιγμή που περνά κι αφήνει πίσω της το αποτύπωμά της.
Γνώριζα πως η ιστορία της ύπαρξης και του στολισμού σου ερχόταν από πολύ παλιά, όμως ποτέ δεν είχα εμβαθύνει σε κάτι περισσότερο.
Στον Μαρτίνο Λούθηρο, τον ηγέτη της εκκλησιαστικής μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα, οφείλουμε το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δένδρου.
Μια έναστρη χειμωνιάτικη νύχτα λοιπόν του 1536 καθώς περπατούσε σ’ ένα πυκνό πευκοδάσος της Βυρτεμβέργης και θαύμαζε τα φωτεινά αστέρια, που σαν λαμπερά κοσμήματα λαμποκοπούσαν ανάμεσα στα κλαδιά των δένδρων, εμπνεύστηκε την ιδέα να στήσει το πρώτο δένδρο στο σπίτι του, λέγοντας στα παιδιά του ότι απ’ εκεί ψηλά που λάμπουν τ’ αστέρια, κατέβηκε ο Θεάνθρωπος για να σώσει τον κόσμο….
Έως το 1605 οι περισσότεροι κάτοικοι του Στρασβούργου, έστηναν δένδρα στα σαλόνια τους, στολίζοντάς τα με φρούτα, γλυκά, λουλούδια, κορδέλες πολύχρωμες από γκοφρέ χαρτί και διάφορα μικρά στολίδια!
Σε άλλα μέρη της Γερμανίας, στόλιζαν μεγάλα κλαδιά από πουρνάρια, στεριώνοντας επάνω τους μικρά κεριά.
Κάτω απ’ αυτά τα κλαδιά έκρυβαν τα δώρα για τους γονείς και στις τσέπες τους, αυτά που προορίζονταν για τους φίλους τους!
Αργότερα η νεαρή Σαρλότ, η μετέπειτα σύζυγος του Γεωργίου του Γ΄ της Αγγλίας, προερχόμενη από το Δουκάτο του Στέρλιτς της Γερμανίας, έφερε το 1761 το έθιμο του πουρναριού από την πατρίδα της, καθιερώνοντάς το και μετατρέποντας το τελετουργικό σε δημόσια γιορτή, για όλα τα μέλη της βασιλικής οικογένειας και πολλούς αγαπητούς φίλους.
Το 1800 εμφανίστηκε στην Βασιλική αυλή το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δένδρο, γεμάτο στολίδια αλλά και δώρα και απετέλεσε μαγευτικό θέαμα για μικρούς και μεγάλους.
Στα κλαδιά του έλαμπαν πούλιες και γυάλινα στολίδια και τα παιδιά νόμιζαν ότι βρίσκονταν στην χώρα των νεράιδων!
Έκτοτε τα Χριστουγεννιάτικα δένδρα, έγιναν μανία στους κύκλους της Αγγλικής αριστοκρατίας και είχαν πάντα στην βάση τους άπειρα δώρα για τα παιδιά!
Όταν το 1818 πέθανε η βασίλισσα Σαρλότ, η συνήθεια του δένδρου είχε πλέον εδραιωθεί στην κοινωνία και το έθιμο συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες. Το 1840 ο Πρίγκιπας Αλβέρτος εισήγαγε αρκετά έλατα από την Γερμανία και ως το 1850 το έθιμο διαδόθηκε και στα λαϊκά στρώματα της Αγγλίας. Το 1860 δεν υπήρχε πλέον ευκατάστατη οικογένεια, που να μην στόλιζε ένα έλατο για Χριστουγεννιάτικο δένδρο.
Το έλατο έγινε το κατ’ εξοχήν αποδεκτό γιορτινό δένδρο, που γοήτευε τόσο τα παιδιά που ζητούσαν πάντα πιο νωρίς τον στολισμό του, όσο και τους μεγάλους! Με τα χρόνια το έθιμο αυτό ήρθε και στην χώρα μας και το δένδρο, έλατο ή κυπαρίσσι, ήταν συνήθως λιγότερο φανταχτερό και με λιγότερα στολίδια.
Αντί για χιόνι σκεπάζαμε τα κλαδιά του με ξασμένο βαμβάκι, τα στολίδια του ήταν απλά και σπάνια υπήρχαν φωτάκια επάνω στα κλαδιά του...... Άλλες φορές πάλι στολίζαμε κάποιο κυπαρίσσι που υπήρχε στην αυλή, κρεμώντας στα κλαδιά του χειμωνιάτικα φρούτα, όπως μανταρίνια, πορτοκάλια, λεμόνια, νεράντζια, αντικαθιστώντας τις γυάλινες πολύχρωμες μπάλες.
Πολλοί ήταν όμως και αυτοί, που για οικονομία προτιμούσαν τα ψεύτικα δενδράκια με τα πλαστικά κλαδιά και φύλλα, που τα κρατούσαν για χρόνια...... Πάντα όμως, απ' ότι κι αν ήταν φτιαγμένο, στα μάτια μας φάνταζε σαν κάτι μοναδικό και υπέροχο!
Εύχομαι από καρδιάς το δικό σας έλατο, αυτά τα Χριστούγεννα να είναι το υψηλότερο και το ομορφότερο, από κάθε προηγούμενη χρονιά. Κι εσείς υγιείς κι ευτυχισμένοι, να προσφέρετε μικρά αλλά χρήσιμα δώρα, σε κάθε μέλος της οικογένειάς σας.
Καλή Χρονιά σε όλους!

11 Δεκεμβρίου 2023

Μαρία Φετοκάκη