Τήνος, θαύματα και τάματα σ' ένα νησί υπόδειγμα
Ένα κύκλο χορού λίγο πριν ηχήσει το βιολί και το σαντούρι, λες και σχηματίζουν τούτα τα ανεμοδαρμένα Κυκλαδονήσια. Κι αν σταθείς πάνω στην κορφή του βουνού Κύνθος, της Δήλου, η ματιά σου θ’ απλωθεί ολόγυρα, αγγίζοντάς τα όλα με αγάπη. Είναι οι κουκλίστικες ολόλευκες χώρες τους, που ακροβατούν στα ψηλότερα σημεία τους, τα κάστρα, οι πύργοι, οι περήφανοι μύλοι, όσοι άντεξαν, οι αμμουδερές παραλίες με τα γαλαζοπράσινα νερά, οι ανεμοδαρμένες ακτές, τα υπόσκαφα σπίτια τους, οι χιλιάδες εκκλησιές τους, που λες και κρέμονται στα βράχια, έτοιμες να βουτήξουν στο κενό. Είναι κι εκείνοι οι γρανιτένιοι βράχοι που στέκουν ψηλά, σε κάποια απ’ αυτά, που κρυμμένοι πίσω από τα σύννεφα, αυθαδιάζουν στον βοριά, που τους χτυπά αλύπητα! Είναι και εκείνες οι θαυμαστές ξερολιθιές, καμωμένες με περίσσιο κόπο, από τα ματωμένα, ροζιασμένα χέρια των ανθρώπων τους, ποτισμένες με τον ιδρώτα τους. Και ήταν αυτές που επέτρεψαν σε δύσκολους καιρούς, στους φτωχούς νησιώτες, να τις καλλιεργήσουν για να θρέψουν τα παιδιά τους.
Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι με τα ηλιοκαμένα πρόσωπα, την αγνή καρδιά και την αδιαμφισβήτητη προσφορά και φιλοξενία τους, έκαναν τα εκατομμύρια επισκέπτες των νησιών τους, να μιλούν με τα καλύτερα λόγια γι’ αυτά και να τα επισκέπτονται ξανά και ξανά! Μικρά θαύματα της φύσης, το ένα καλύτερο από το άλλο, χωρίς να μπορείς να τους προσάψεις ψεγάδι, παρά μόνο ιδιαιτερότητα. Και βέβαια να μπεις στον κόπο να τα εξερευνήσεις, με υπομονή, διάθεση και γνώση! Γιατί όλα τους, έχουν κρυμμένο στα σωθικά τους, έναν παλιό θαυμαστό πολιτισμό και μια μακραίωνη ιστορία!
Ας εστιάσουμε όμως σήμερα στο νησί της Μεγαλόχαρης Παναγιάς, την Τήνο. Το νησί που εδώ και 200 χρόνια, είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ορθόδοξης εκκλησίας μας. Συμπληρώθηκαν ήδη 200 χρόνια από την ημέρα που βρέθηκε η εικόνα της από τη μοναχή Πελαγία το 1823 και οικοδομήθηκε ο λαμπρός ναός της στα βόρεια της χώρας στο κτήμα του Δοξαρά. Έκτοτε εκατομμύρια άνθρωποι ήρθαν να προσκυνήσουν με σεβασμό και καρτερικότητα, ελπίζοντας στο θαύμα. Και το νησί της Τήνου έγινε συνώνυμο με την Παναγιά! Πάνω στην δύσκολη και άνυδρη γη της, ο Ηρακλής μετά την Αργοναυτική εκστρατεία, σκότωσε τους δύο φτερωτούς γιούς του Βορέα. Ο χαροκαμένος πατέρας από πόνο και πικρία, απελευθέρωσε όλους τους μανιασμένους ανέμους πάνω σε τούτο το νησί! Οι άνθρωποί του όμως το αγαπούν και για την αγριάδα των χειμώνων του και για τα ζεστά καλοκαίρια του, για τις συκιές, τις ελιές και τ’ αμπέλια, για το κρασί, το τυράκι και τόσα άλλα.
Ευλογημένο το χώμα που το πότισε ο ιδρώτας των πρώτων Τηνιακών, ευλογημένος και ο κτηνοτρόφος που ολοχρονίς φροντίζει με αγάπη τα ζωντανά του. Άνθρωποι και ζώα ζούνε χωρίς επιτήδευση, μια αυθεντική και αγνή ζωή. Ευλογημένα και τα χέρια του μαρμαρογλύπτη, που δουλεύει με μεράκι την τέχνη του, κληρονόμοι και κληροδότες της παράδοσης και συνεχίζουν! Κι έχει να επιδείξει τόσους καλλιτέχνες τούτη η γη, με πρώτο τον Γιαννούλη Χαλεπά, τον Σώχο, τον Βιτάλη, τον Βαμβακά, τον Λύτρα, τον Φιλοππότη, τον Λαμπαδίτη, τον Τσόκλη και τόσους άλλους.
Ευλογημένοι οι ιδιαίτεροι περιστεριώνες του, που ορθώνονται σαν πύργοι, στολισμένοι με πέτρινα κεντίδια, μοναδικοί και διαφορετικοί. Στέγασαν για χρόνια χιλιάδες περιστέρια, τις εποχές που οι άνθρωποι είχαν ανάγκη το κρέας και τα απορρίμματά τους, για λίπανση των περιβολιών τους! Πουλί της θεάς Αφροδίτης το περιστέρι, ενσάρκωση του Αγίου Πνεύματος, πουλί της νίκης, εξημερωμένος ταχυδρόμος, βρήκε στην Τήνο μια στέγη σωστό κομψοτέχνημα, δείγμα της αγάπης των ανθρώπων που το εκτίμησαν! Σαν περίτεχνα παλάτια, οι εναπομείναντες περιστεριώνες, σε λαγκαδιές και ρεματιές, στέκουν ακόμα αρκετοί, τραυματισμένοι από τα χρόνια και την εγκατάλειψη, για να θυμίζουν ένα θαυμαστό, χειροποίητο πολιτισμό που χάνεται, ίσως από αδιαφορία στις μέρες μας. Μια διάφανη χρυσαλλίδα είναι η Τήνος. Τη μέρα οι κάπαρες απλώνουν τα φύλλα τους στις ξερολιθιές, μ’ εκείνα τα περίτεχνα άνθη τους να προκαλούν κι ανάμεσά τους μικρές σαύρες σ’ ένα ατελείωτο κυνηγητό. Και τα βράδια μικρές νεράιδες στήνουν χορό και παγιδεύουν τους ανυποψίαστους περαστικούς, για να τους κλέψουν τη φωνή τους, μύθοι και θρύλοι που σαν ακούγονται τις νύχτες τρομάζουν. Κυκλοφορούν στις ρεματιές, άγιοι και αγίες και βγαίνουν με τις εικόνες τους και περιφέρονται στα δρομάκια των χωριών και οι γιαγιάδες ξεματιάζουν ακόμα τα εγγόνια τους.
Καμπαναριά σαν αέρινα πορτατίφ, φωτίζουν τα σκοτάδια και στις πλατείες των χωριών, γιρλάντες με μικρές λάμπες, αιωρούνται με τον άνεμο και μας θυμίζουν κούνιες μικρών παιδιών, στο κούνια-μπέλλα. Και στα πανηγύρια της, τα καλοκαιρινά και τα χειμωνιάτικα, εκεί που θα γνωρίσεις την αυθεντική Τήνο και θα δεις τους χωριανούς να τσακώνονται, ποιος θα σε φιλέψει και θα σε πρωτοπάρει στο σπιτικό του. Κι ο βοριάς, αχ αυτός ο βοριάς, καθημερινά ζητά την επιείκειά σου κι αν το καλοσκεφθείς, όσο κι αν σου ανακατεύει τα μαλλιά και ανεμίζει το φουστάνι σου, σε μαθαίνει πως να καρτερείς την ηρεμία. Μα και πάλι αν ζεσταθείς, να τον καλέσεις να γυρίσει, είναι σίγουρο ότι θα τον υποδεχθείς και πάλι με όλες σου τις αισθήσεις! Κυκλαδονήσι χωρίς βοριά δεν ταξιδεύει στο Αιγαίο.
Τρέχει στ’ αλώνια, στέκεται στις πεζούλες με τα μελίσσια, στις ξερολιθιές, στα μονοπάτια, στους πύργους με τις σπασμένες γρίλιες, στα γκρέμια με τα άτακτα κατσίκια και τ’ αγριολούλουδα στις σχισμές των βράχων, παντού, πανταχού παρών! Η Τήνος σου προσφέρει χώρο να την ανακαλύψεις, να την αγαπήσεις και να ξαναγυρίσεις, γιατί το ξέρεις σίγουρα, ότι θα γυρίσεις να κάνεις το τάμα σου, κλείνοντας το γόνυ, όχι μόνο στην Παναγιά αλλά και στην υπερήφανη κούραση των ανθρώπων της, που την σέβονται και την αγαπούν! Στα ιδιαίτερα καλοφτιαγμένα προϊόντα της, στις άγριες μυρωδιές της ρίγανης, του θυμαριού, του δενδρολίβανου, στην λατρεμένη κουζίνα της, στο τσίπουρο, στην μπύρα της, στα νόστιμα θαλασσινά της και σε τόσα άλλα που δεν περιγράφονται!
-Μπορείς όμως να κάνεις εσύ την υπέρβαση, δύο τάματα σε ένα!
Το κεράκι σου στην εικόνα της και η περιπλάνησή σου στη γη της, που την έκανε πατρίδα της ακόμα και η Παναγιά!
Καλό σας ταξίδι!
12 Ιουλίου 2024
Μαρία Φετοκάκη