Πότε και πως κτίστηκε η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου

Ένα συνηθισμένο φαινόμενο, που στης μέρες μας τείνει να εκλείψει, ήταν να αποκαλούν τους κατοίκους των χωριών με διάφορα «τσούκλια».
Έτσι τους κατοίκους των Βαβύλων τους έλεγαν σπουργίτους. Αυτό ξεκινούσε από το γεγονός ότι οι Βαβύλοι είχαν μεγάλη παραγωγή ντομάτας (την γνωστή Βαβυλούσικια που δεν υπάρχει πια), αλλά και ταυτόχρονα μεγάλο πληθυσμό από «σπουργίτια».
Τους κατοίκους του Χαλκειούς τους έλεγαν «πυρόλιθους» από το γεγονός της μεγάλης ποσότητας «πυρόλιθου» που υπάρχει γύρω από την Αγ. Παρασκευή , και που αποτελούσε την ύλη για το στρώσιμο των δρόμων.
Οι Βασιλειωνοικούσοι ήταν στολισμένοι με δύο «τσούκλια», το ένα ήταν «κάκαρα», πιθανόν από τις πολλές πέρδικες που υπήρχαν στα βουνά γύρω από το Χωριό. Το άλλο ήταν «ΑΜΥΡΩΤΟΙ» γιατί ,όπως παραδοσιακά καταγράφεται, κάποια στιγμή μετά από μια διαμάχη με το Παππά του Χωριού αρνήθηκαν να πάνε στην εκκλησία την Μεγάλη Τετάρτη στο ευχέλαιο, και έτσι τους ονόμασαν «αμύρωτους».
Βέβαια η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Η θρησκευτική συνείδηση των Βασιλειωνοικούσων ήταν μεγάλη, και όπως θυμάμαι τον παππά Βαγγέλη Αγιωργούση να λέγει ότι “όταν σχολούσαν από το μεροκάματο στα περιβόλια άφηναν τα καλαθάκια με το φαγητό τους στα σκαλάκια της εκκλησιάς για να παρακολουθήσουν τον εσπερινό”.
Αυτή η θρησκευτική συνείδηση, μετά τον σεισμό του 1881 που κατέστρεψε την εκκλησία, τους ώθησε να πάρουν τη απόφαση όχι μόνο να την ξανακτίσουν, αλλά και να την κάνουν και μεγαλύτερη.
Έτσι 1979 ή αρχές του 1980, τότε που ιδρύθηκαν οι πολιτιστικοί σύλλογοι, μια παρέα κάπου στην Αθήνα αποτελούμενη από τους ΓΙΑΝΝΗ ΖΩΦΟ, ΜΙΧΑΛΗ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗ, ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗ, ΚΩΣΤΑ ΠΛΑΚΩΤΑΡΗ και ΔΑΝΙΗΛ ΠΑΝΤΕΛΗ, κατέληξαν στην απόφαση να συλλέξουν στοιχεία για το κτίσιμο της εκκλησιάς και να καταγράψουν ότι είχαν ακούσει από τους μεγαλύτερους σε ηλικία συγχωριανούς.
Το Πάσχα του 1980 που ήλθα και εγώ από τις ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ, επισκεφθήκαμε με ένα μικρό μαγνητόφωνο τους ΣΤΡΑΤΗ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗ και ΑΝΔΡΕΑ ΖΩΦΟ οι οποίοι μας εξιστόρησαν και με λεπτομέρειες πολλές φορές, τις διαδικασίες για τον σχεδιασμό και την ανέγερση της Εκκλησίας. Όμως επειδή δεν ήταν καθόλου καλή η ηχογράφηση, έγινε μια επεξεργασία από τους ΔΑΝΙΗΛ ΠΑΝΤΕΛΗ και ΦΩΤΗ ΦΡΑΓΚΑΚΗ και κατέστη δυνατόν να γίνει η καταγραφή και πιστεύω ότι μπορεί να αποτελέσει ιστορικό ντοκουμέντο.
Η αφήγηση των ΣΤΡΑΤΗ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗ και ΑΝΔΡΕΑ ΖΩΦΟΥ είναι η παρακάτω:

Το κτίσιμο της Εκκλησιάς

αφήγηση Στρατή Κουλουρούδη

Η εκκλησία πρέπει να κτίσθηκε γύρω στο 1885 με 1886 γιατί επάνω στην οροφή μια εικόνα γράφει ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΕΡΗΣ 1888, αλλά πρέπει να υπάρχει και ημερομηνία εκεί που είναι τα δυο μάτια ένα αριστερά και ένα δεξιά.
Την Εκκλησιά την σχεδίασαν δυο χωριανοί οι : ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ (ο πατέρας του Τριαντάφυλλου) και ο ΣΙΔΕΡΗΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ (Αλέξης) και την έκτισαν μαζί με τον χωριανό ΘΑΝΑΣΗ ΓΕΡΜΑΝΟ και κτίστες από τα Θυμιανά που ήταν ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΑΚΟΣ και ο ΜΠΟΥΛΗΣ.
Στο αρχικό σχέδιο ήταν να γίνει και τρούλος, αλλά διαφωνούσαν οι μαστόροι και ένα μεσημέρι που σταμάτησαν για φαγητό επήγε ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ μετατόπισε τα σημάδια, και η εκκλησιά έγινε μικρότερη και δεν μπορούσε να γίνει ο τρούλος.

Οι κολώνες

αφήγηση Στρατή Κουλουρούδη

Οι κολώνες είναι κατασκευασμένες από πέτρες που τις πελεκούσαν και «είχαν δόντια», δηλαδή ήταν κομμένες «ζάρια» και η μια έδενε με την άλλη, και γινόταν ένα σώμα όλη η κολώνα. Τους σοβάδες τους έκανε ο πατέρας του Νικόλα Καρά (ο άνδρας της Δεσποινούς) που είναι τόσο τέλειοι που πολλοί νομίζουν ότι είναι από μάρμαρο, και εγώ με τον Γιώργη Φραγκάκη επισκευάσαμε δυο που είχαν χαλάσει πριν μερικά χρόνια με τον ίδιο τρόπο. Είχε όμως τη συνήθεια να κοιμάται πάνω στη σκαλωσιά και έτσι ο βοηθός του όταν του επήγαινε τη λάσπη για τις κολώνες έριχνε κάτω το μυστρί του για να ξυπνήσει και να συνεχίσει τη δουλειά.

αφήγηση Ανδρέα Ζωφού

Στη θέση που είναι σήμερα η εκκλησιά υπήρχε μια μικρότερη πάλι αφιερωμένη στον Άγιο Γιώργη που καταστράφηκε τελείως με το σεισμό του 1881. Μεγάλες ζημιές έπαθε και ο Άγιος Παντελεήμονας και μια μικρή εκκλησιά εκεί που ήταν το παλιό Σχολειό μπροστά από το σπίτι του Γιώργη Δανιήλ (Δημητράκη), μάλιστα πάνω στην εξώπορτα της αυλής υπήρχε και μαρμάρινη εικόνα πιθανόν οι τρεις Ιεράρχες.
Για να χτιστεί η εκκλησιά κατασκευάσθηκε καμίνι στο σημείο που είναι το χωράφι του ΗΛΙΑ ΠΕΤΡΑΚΗ προς τη ΦΥΡΟΛΑΚΑ (προς το Σκοπευτήριο) από Αγιωργούσους τεχνίτες που για τη φωτιά χρησιμοποιούσαν δεμάτια από αστυφίδες (πιταρίδες). Το κουβάλημα του ασβέστη έγινε με γαϊδούρια και προσωπική εργασία και το νερό για το σβήσιμο του το κουβαλούσαν γυναίκες από τα πηγάδια Μαγγανάκι, Χασούμπεη, του Παππά κλπ.

Η αγιογράφηση

Η αγιογράφηση έγινε από πολλούς ζωγράφους. Ο πιο καλός ήταν ο ΚΩΣΤΑΝΤΑΚΙΑΣ ΚΛΙΑΜΟΥΡΗΣ (πατέρας του Θανάση Κωσταντάκια) ο οποίος έμενε σε μια παράγκα κάπου πίσω από το φούρνο του Ρίτσου. Εζούσε στην Κωσταντινούπολη και πουλούσε φυστίκια στο δρόμο. Κάποια στιγμή ο Πατριάρχης ήθελε να βρει κάποιο να ζωγραφίσει την Αγία Τριάδα. Επήγαν πολλοί ζωγράφοι και έδειξαν στον Πατριάρχη διάφορα σχέδια και επήγε και ο Κωσταντάκιας. Ο Πατριάρχης στο τέλος διάλεξε το δικό του σχέδιο. Τότε οι άλλοι ζωγράφοι του είπαν σήκω και φύγε γιατί θα σε φαρμακώσουμε.
Έτσι βρέθηκε στο Βασιλειώνοικο και έχει ζωγραφίσει στην εκκλησιά τον Άγιο Χαράλαμπο (αφιέρωμα Αντώνη Ζωφού). Μετά άρχισε να ζωγραφίζει τον Παντοκράτορα αλλά επειδή εκάπνιζε πάρα πολύ για να τον πειράξει ο Παρθένιος Κουνέλης του είπε: «έ μάστρο Κωσταντή από τώρα θα τους μάθεις να καπνίζουν» και εκείνος του απάντησε «έλα βρε να τον κάμεις εσύ και σηκώθηκε και έφυγε. Έτσι ο Μιχάλης Καράς έφερε ζωγράφους από το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας ή από το Άγιο Όρος για να τελειώσουν την αγιογράφηση. Ο Μιχάλης Καράς εργαζόταν στο πατριαρχείο Αλεξάνδρειας και είναι εκείνος που είχε το κτήμα στην είσοδο του χωριού, και είχε τρείς κόρες την Μαρκέλλα Μαμμούνα, την Βάσω Λινάκη και την Αθανασία, και τον πάντρεψε ο Πατριάρχης.
Ο Κωσταντάκιας έχει ζωγραφίσει και τον Άγιο Σπυρίδωνα στην εκκλησιά Άγιο Ισίδωρο των Πετροκόκκινων . Για να τον ζωγραφίσει έμενε στο κτήμα του Καζινιέρη στον ποταμό Κοκκαλά στο γεφύρι. Όταν ζωγράφιζε ήταν κλεισμένος σε ένα δωμάτιο και δεν άφηνε κανένα να μπει μέσα, αλλά ήθελε μόνο να του έχουν φαγητό τσιγάρα και κρασί και να μη τον ενοχλεί κανένας.

Το τέμπλο

Το κομμάτι που είναι στη δεξιά πλευρά το πήραν από το Άγιο Παντελεήμονα, γιατί είχε γκρεμίσει με το σεισμό. Το άλλο το αριστερό, που είναι η εικόνα του Αγίου Στέφανου το κατασκεύασε ο Κωσταν-Παντελής Κοιλιάρης που ήταν πολύ καλός μάστορης, και έχει κατασκευάσει και το τέμπλο στον Ταξιάρχη στα Μεστά.

Τα μάρμαρα

αφήγηση Στρατή Κουλουρούδη

Τα μάρμαρα τοποθετήθηκαν από μαστόρους Θυμιανούσους αλλά οι χωριανοί βοήθησαν με προσωπική εργασία και εισφορές. Μεγάλη συνεισφορά είχε και ο Μιχαήλ Καράς και γι’ αυτό είπε στους μαρμαράδες και εσκάλισαν στο τρίτο σκαλοπάτι στην ωραία πύλη τα γράμματα Μ.Κ. Ένας συγχωριανός μας ο Γιώργης Κοιλιάρης (το Κατσίκι) μια Κυριακή ξεγέλασε τον παππά και έβγαλε το σύρτη από το πορτάκι στο ιερό και τη νύχτα με ένα καλέμι εχάλασε τα γράμματα, το φανέρωσε όμως στους φίλους του λίγο πριν πεθάνει.
Πριν μερικά χρόνια σε μια επισκευή κάποιος τεχνίτης έτριψε το μάρμαρο και ξεχωρίζει από τα άλλα σκαλοπάτια.

Οι καμπάνες και το καμπαναριό

αφήγηση Στρατή Κουλουρούδη

Η πρώτη καμπάνα ήταν ένα μικρό καμπανάκι (σήμαντρο) που ήταν στερεωμένο πάνω σε ένα σίδερο από γυναικωνίτη μέχρι το καμπαναριό. Αργότερα έστειλαν χρήματα από την Αμερική οι: ΗΡΑΚΛΗΣ ΖΩΦΟΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΩΦΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΞΥΛΑΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΞΥΛΑΣ (αδέλφια του ΠΕΡΙΚΛΗ ΞΥΛΑ) αγοράσθηκε μια καινούργια και κρεμάστηκε εκεί στο σίδερο. Όμως κάποια στιγμή έσπασε και μαζεύτηκαν τα κομμάτια τα έλιωσαν στο μηχανουργείο του ΜΕΛΕΚΟΥ ή του ΠΑΣΒΑΝΤΗ, και έφτιαξαν μια άλλη αλλά δεν είχε τον ίδιο καλό ήχο.

Το καμπαναριό

Το καμπαναριό κατασκευάστηκε από Θυμιανούσους μαστόρους πιθανό να ήταν το συνεργείο του ΤΑΚΟΥ. Στην αρχή κατασκευάστηκε το πρώτο κομμάτι και αργότερα το δεύτερο και τελευταία ανέβηκε και άλλο για να μπει το ρολόι. Το σταυρό στον τρούλο τον τοποθέτησα εγώ με τον μπάρμπα ΦΩΤΗ ΦΡΑΓΚΑΚΗ.
Είχε στείλει από την Αίγυπτο 3 χρυσές λίρες η αδελφή της προγιαγιάς μου της ΚΑΤΙΓΚΩΣ για τις εκκλησιές, 1 στον Άγιο Γιώργη, 1 στον Άγιο Παντελεήμονα και 1 στον Άγιο Ματθαίο. Οι επίτροποι είπαν να τις χρησιμοποιήσουμε να πάρουμε ένα σιδερένιο σταυρό και έτσι τοποθετήθηκε στην κορυφή του καμπαναριού. Ήταν γύρω στο 1933 γιατί τότε ήλθε στο χωριό δάσκαλος ο Γιώργης Εκατομάτης και τον βάλαμε και μας έγραψε ένα ευχαριστήριο για τη δωρεά.

αφήγηση Ανδρέα Ζωφού

Για καμπάνα στην αρχή είχαμε ένα μικρό καμπανάκι που το κουνούσαν με γερανό και ήταν δύσκολο να το λειτουργήσεις. Ύστερα έστειλαν χρήματα οι ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΩΦΟΣ, ΗΡΑΚΛΗΣ ΖΩΦΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΞΥΛΑΣ και ΜΙΧΑΛΗΣ ΞΥΛΑΣ (αδέλφια του Περικλή Ξυλά) και αγοράστηκε μια καινούργια καμπάνα που είχε πολύ ωραίο ήχο και είχε γραμμένα επάνω τα ονόματα τους. Όμως μια φορά που χτυπούσε η καμπάνα ο ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΡΑΣ την αγκάλιασε και τότε η καμπάνα έσπασε. Την ξανάχυσαν αλλά δεν είχε καλό ήχο.

Tα βυτρώ

Τα πολύχρωμα ΒΥΤΡΩ που είναι στους φεγγίτες ολόγυρα στην εκκλησία τα σχεδίασε και τα κατασκεύασε ο ΣΙΔΕΡΗΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ (ΑΛΕΞΗΣ) , και ο σκελετός τους είναι από γύψο. Τα κατασκεύαζε κάτω και ύστερα τα τοποθετούσε. Τα σχέδια υπάρχουν στους απογόνους του ΓΙΩΡΓΗ ΦΡΑΓΚΑΚΗ (ΑΛΕΞΗ). Ένα που είχε χαλάσει στη Βορινή πλευρά, το ξανάφτιαξε ο ΓΙΩΡΓΗΣ, έχει όμως μια διαφορά από τα άλλα. Ένα άλλο που είχε σπάσει στη Νοτινή πλευρά από μια μπαλιά, το φτιάξαμε εγώ με τον ΓΙΩΡΓΗ.

Το βοτσαλωτό στον αυλόγυρο της Εκκλησιάς

αφήγηση Στρατή Κουλουρούδη

Τα βοτσαλωτά στην αυλή τα κατασκεύασε ένας τεχνίτης ΤΑΚΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ από τα Θυμιανά με το γυιό του και εργάτες τους Στρατή Κουλουρούδη και τον Γιάννη Πρώη γύρω στο 1927-28.
Τα μαύρα βότσαλα τα πήραν από τα μαύρα βόλια με βάρκες και τα ξεφόρτωσαν στο Κοντάρι, και από εκεί, με προσωπική εργασία των χωριανών, με γαϊδούρια τα μετέφεραν στην εκκλησία.
Η κατασκευή γινόταν μέσα σε φόρμες και το στερέωμα μέσα σε λάσπη από πορσελάνη. Η τιμή κατασκευής ήταν 100 δραχμές το μέτρο και το συνολικό κόστος 7.500 δραχμές, αλλά ο μάστορης εχάρισε τις 500 στην εκκλησία.
Επίτροποι τότε ήταν οι: ΚΟΙΛΙΑΡΗΣ ΕΥΘΥΜΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΩΦΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΟΥΡΙΑΛΗΣ και ΚΑΤΣΟΥΝΑΣ ΝΙΚΟΛΗΣ.
Στη γωνιά του αυλόγυρου προς την πλατεία ήταν κρεμασμένο φανάρι (άλλο ένα τέτοιο ήταν έξω από του Καθαρή) για να φέγγει τη νύχτα αφού δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα τότε στο Χωριό κα κάθε βράδυ τα άναβε ο μπάρμπα Γιώργης Κατσάλας.

Αυτά είναι τα στοιχεία που καταγράφηκαν από τις αφηγήσεις των ΖΩΦΟ ΑΝΔΡΕΑ και ΣΤΡΑΤΗ ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΔΗ, αλλά υπάρχουν στην αφήγηση και άλλα που αφορούν τον Άγιο Μάρκο, τον Πύργο του Παππά, και τις σφαγές των Τούρκων το 1822 που θα παρουσιασθούν.
Εδώ μπορείτε να ακούσετε και την ηχογράφηση των αφηγήσεων.

06 Δεκέμβρη 2021

Γιάννης Ζωφός