Τα καλύβια της Φυρόλακας, Ίσιου και Χωράφας

Για να θυμούνται οι παλιοί και να γνωρίζουν οι νεότεροι ...

Η προσπάθεια να αναρτηθούν οι φωτογραφίες από τα καλύβια της Φυρόλακας - Ίσιου - Χωράφας έχει σαν σκοπό όχι μόνο την καταγραφή τους στη σημερινή μορφή, αλλά και να καταδειχθεί ότι ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομικής ζωής του Χωριού είχε τη βάση της στις περιοχές αυτές τον περασμένο αιώνα.

Με δεδομένο ότι τα πεδινά εδάφη στην περιφέρεια του Χωριού δεν ήταν αρκετά, και μέσα από τις κατατμήσεις προέκυπτε η ανάγκη εξεύρεσης νέων εδαφών για καλλιέργεια.

Έτσι μέσα από την αξιοποίηση των ημιορεινών περιοχών με συνεχή και σκληρή χειρονακτική εργασία, (το λεγόμενο μέρωμα-ημέρωμα) άρχισαν σιγά-σιγά να δημιουργούνται νέες αγροτικές εκτάσεις. Το μέρωμα ήταν η διαδικασία να εξορυχθούν βράχια και πέτρες από μια συγκεκριμένη περιοχή, να χρησιμοποιηθούν για περίφραξη και κατασκευή αναβαθμίδων, τα λεγόμενα σκαλάκια, ώστε με τη μεταφορά χώματος από άλλες εύφορες περιοχές να δημιουργούνται καλλιεργήσιμα χωράφια.

Αν λάβει κανείς υπόψη του την έλλειψη μηχανοκίνητων μέσων για την εξόρυξη, μεταφορά και την ανυπαρξία δρόμων αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν. Επιπλέον λόγω της ανυπαρξίας αρδευτικού συστήματος ήταν επιβεβλημένη και η κατασκευή μικρών πηγαδιών για να καλυφθούν τόσο το πότισμα αλλά και οι επιμέρους ανάγκες κάτι που απαιτούσε επιπλέον χειρονακτική εργασία, όμως τα περισσότερα χωράφια διέθεταν μικρά πηγάδια, και τα περισσότερα ήταν σε λειτουργία ακόμα και τους θερινούς μήνες.

Αν και στο βιβλίο της ιστορίας της Χίου του Ζολώτα οι Βασιλειωνοικούσοι περιγράφονται σαν καλοί τεχνίτες (εκείνοι κατά τον Ζολώτα κατασκεύασαν το υδραγωγείο της πόλης της Χίου ή όπως αναφέρεται σε επιγραφή, ο Άγιος Ιωάννης στα Κουρούνια κατασκευάσθηκε από Βασιλειωνοικούσους τεχνίτες, η κύρια ασχολία τους ήταν η γεωργία.

Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω καταχώρηση στη εγκυκλοπαίδεια Πυρσός:

“Βασιλεώνοικον: Χωρίον της αποτελούσης ίδιον νομόν νήσου Χίου, έδρα ομωνύμου κοινότητος. Κείται επί λοφίσκου. Έχει κλίμα υγιεινόν και υδρεύεται πλημμελώς υπό ομβρίων υδάτων και υπό φρεατίων μεταφερομένων εκ του Α κειμένου και 30΄ επέχοντος Κάμπου. Κάτ. (1928) 665, ασχολούμενοι εις την γεωργίαν. Εκ των προϊόντων της περιφερείας αντικείμενα εμπορίου είναι τα αμύγδαλα (εξαγωγή κατά διετίαν 30.000 οκ.) και οι κύαμοι (10.000 οκ. ετησίως). Μετά της πόλεως Χίου, κειμένης προς Ν. συνδέεται δι’ αμαξιτής οδού. Παρά το χωρίον, όπερ το 1881 υπέστη μεγάλην καταστροφήν εκ σεισμών και εν θέσει Μπουλά ευρέθησαν αρχαίοι τάφοι μετά κτερισμάτων. Δ.Ε.Μ.*”(1)

Παρατηρώντας επίσης τα μαθητολόγια του Δημοτικού Σχολείου και συγκεκριμένα τη στήλη επάγγελμα πατρός βλέπουμε ότι το 90% είναι γεωργοί, μάλιστα για το σχολικό έτος 1922-23 στα 139 εγγεγραμμένα παιδιά 135 είχαν πατέρα γεωργό, 3 ήταν ορφανά και 1 είχε πατέρα με άλλο επάγγελμα.

Η παραγωγή ήταν κυρίως σε όσπρια (κουκιά, ρεβύθια, φακές), κρεμμύδια, σκόρδα και ντοματάκια άνυδρα. Δεν έλειπε βέβαια και η καλλιέργεια δένδρων (ελιές, αμυγδαλιές, συκιές, αχλαδιές).

Χαρακτηριστικό όμως προϊόν ήταν τα σταφύλια, από μια ποικιλία για ξηρά εδάφη που δυστυχώς έχει εξαφανισθεί. Ακόμα σε πολλά ερειπωμένα καλύβια μπορεί κανείς να δει τα παλιά πατητήρια.

Είναι γνωστό ότι όσοι είχαν χωράφια στη Φυρόλακα από τις αρχές του καλοκαιριού μετακόμιζαν εκεί και γύριζαν πίσω στο τέλος του Σεπτέμβρη αφού είχαν μαζέψει όλες τις σοδειές, με τελευταίο το κρασί. Και φυσικά δεν έλειπαν οι παρέες στις βεγγέρες και τα αντίστοιχα γλέντια.

Σήμερα, παρά το γεγονός ότι η κατασκευή των δρόμων που καθιστούν την πρόσβαση ευκολότερη, ένα μεγάλο καλλιεργήσιμο κομμάτι έχει καταλάβει η Λιμνοδεξαμενή Φυρόλακα και τα περισσότερα εναπομείναντα κτήματα ή έχουν μετατραπεί σε δάση ή παραμένουν ακαλλιέργητα, και μόνο όσα έχουν μέσα ελιές είναι εκμεταλλεύσιμα.

Μπορεί οι φωτογραφίες και η περιγραφή μας να ξύπνησαν μνήμες σε πολλούς και να έδωσαν την ευκαιρία τουλάχιστον όταν θα γιορτάσουμε φέτος στο Σωτήρα να ρίξουν μια ματιά στις παλιές ιδιοκτησίες τους με τα κατεστραμμένα καλύβια.

Σήμερα μπορείς να πας πολύ εύκολα με αυτοκίνητο ή μηχανάκι.

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια “ΠΥΡΣΟΣ”, τόμος έκτος, σελ. 782, 1928

Σημείωση

Τα Καλύβια υποδείχθηκαν από τον Στάμο Στυλ. Καμπούρη και η φωτογράφηση έγινε από εμένα και τον Σταμάτη Κυρ. Μυριαγκό. Είμαστε έτοιμοι να διορθώσουμε τυχόν λάθη που αφορούν τους σημερινούς ιδιοκτήτες και να δεχθούμε όποιες άλλες σχετικές παρατηρήσεις.

Βασιλειώνοικο, 17 Φλεβάρη 2007

Γιάννης Ζωφός